Ekonometri Bilim Dalı ve Ekonometri Nedir ?

Ekonometri nedir sorusuna öncelikle kelime anlamına bakarak başlayabiliriz. Ekonometri; kelime anlamı olarak Ekonomik ölçümü ifade eder.Matematik ve İstatistik dallarının hesaplama yöntemlerini kullanarak İktisadi kuramları denetlenebilir, ölçülebilir ve doğruluğunu kanıtlanılabilir hale getirerek sayısal ölçüm veren bir anlam katar. Teorik iktisadi modellerin birçoğu nitel önermelerden oluşur, basit bir söylemle ‘’Gelir artarsa tüketimde artar’’önermesi, Nicel bir önerme olarak ‘’Gelirdeki 10 liralık artış,Tüketimi 0.95 lira arttırır’’ifadesine Ekonometrik ölçüm ve tahminler sonucunda dönüştürülebilir.

1.Ekonometrinin Tarihçesi

Ekonometri sözcüğü ilk olarak 1926 yılında Ragnar Frisch tarafından kullanılmıştır. Bir bilim dalı olarak 1930’lu yıllarda ortaya çıkmıştır. Daha öncesinde İstatistiksel İktisat olarak adlandırılan çalışmalar olsa da ilgi alanı iktisadi verileri derlemek ve matematiksel kalıplar içine sığdırmaktan öteye gidemediği için İktisadi sorunlara çözüm getirememiştir.  Jan Tinbergen , Ragnar  Frisch gibi iktisatçılar çığır açacak Ekonometrik çalışmalar ortaya çıkarmıştır.Ragnar Frisch Ekonometri üzerindeki araştırmarı sonucunda Nobel İktisat Ödülüne layık görülmüştür.Bu çalışmalar başlarda Keynes de dahil birçok iktisatçı tarafından ağır eleştirilere maruz kalsada günümüzde Ekonometrik çalışmalar iktisat için ayrılmaz bir parçadır. Günümüzde birçok iktisatçının karşılaştığı İktisadi sorunlar,Ekonomistler vasıtasıyla daha analitik bir yapıya dönüşüp, yorumlanabilir hale getirilmektedir.

2.Ekonometrinin İlgi Alanları

Ekonometri nedir sorusuna verdiğimiz cevaptan sonra şimdide Ekonometrinin ilgi alanları nelerdir sorusuna göz atalım. Ekonometrinin ilgi alanları 3 temel başlık altında toplanabilir bunlar;

·         İktisadi ilişkilerin incelenerek analiz edilmesi

Piyasada mal ve hizmetleri sunan özel ve kamu kesiminin üretimde etkili olacak  arz ve taleplerin ölçülmesi Ekonometrik tahminler vasıtasıyla gerçekleştirilebilir.Hukümetin ve Merkez Bankasının uyguladığı para ve sermaye politikalarında toplam gelir,işsizlik,hedeflenen enflasyon oranı,faiz oranları,ihracat ve ithalat tahminleri Ekonometrik modeller vasıtasıyla analiz edilebilir.

·         Ekonometrik davranışların çeşitli hipotezlerle test edilmesi

Kamu yada özel sektörde uygulanan bir politakının kısa ya da uzun dönemde etkili olup olmadığı, Reklam kampanyası yapan bir şirketin yaptığı reklamlardan sonra satışlarının artıp artmadığını, yasal bir düzenlemenin toplum tarafından nasıl karşılandığı,toplumu hangi yönde etkilediğini Ekonometrik modellerde kurulan hipotezler yardımıyla test edilebilir.

·         Ekonomik büyüklüklere yönelik öngörüm yapılması

Borsada tahvil,bono gibi değerleri kağıtların ya da çeşitli şirketlerin hisse senetlerinin gelecek dönemde hangi yönde seyredeceğini, Kamu da gelecek dönemde bütçe açığı, kamu harcaması gelecek dönem enflasyon oranı gibi bilgilerin gelecek dönemler için forecast edilmesi,Gelecekteki enerji talebinin öngörüm yolu ile tahmin ederek ihtiyaç duyulan yatırıma bugünden karar verilmesi gibi birçok önemli unsur Ekonometrik yöntemlerle forecast edilebilir.

3.Ekonometri Hangi Dallarda Kullanılır?

Ekonometrik analizler günümüzde birçok sosyal ve bilimsel alanda uygulama ortamında kullanılmaktadır.

Siyaset Bilimi,Psikoloji,Maliye,İktisat, Finans,Pazarlama,Eğitim,Tıp,Sosyoloji gibi birçok dalda kullanılan bir bilim dalıdır.

4.Ekonometrik Bir Araştırmanın Aşamaları

Ekonometrik bir araştırmanın aşamalarını 4 adımda inceleyebilirz.

1.Adım: Bu adımda incelenen verileri açıklaman için hipotezi kurulur.Modeldeki açıklayıcı değişkenler belirlenir ve açıklanan değişken arasında ilişkinin yönü ve büyüklüğü belirlenir.

2. Adım: Bu aşamada istatistiksel model belirlenir.Modelin açıklayıcı değişken ve açıklanan değişken arasında belirgin bir matematiksel ilişki göz önünde bulundurulur.

3.Adım: Ekonometrik verileri kullanarak modelin bilinmeyen katsayıları tahmin edilmesi için uygun Ekonometrik paket program kullanılarak analiz çıktısı elde edilir.

4. Adım: Bu aşama ekonometrik bir analizde en önemli aşamadır. Kurulan modelin matematiksel olarak hesaplanabilir olması yeterli değildir,Modelin iktisadi açıdan uygun olup olmadığı en önemli noktadır, model kesinlikle iktisadi açıdan anlamlı olmak zorundadır. Tahmin edilen modelin değişkenleri anlamsız ise bu modeli mantıklı hale getirebilmekiçin hangi adımlar kullanılabilir, İktisadi anlamda teoride birbiri ile ilişkili olan değişkenler,İstatistiki olarak anlamsız ise hangi yöntemlerin kullanılabileceği bu aşamada belirlenir. Tahmin edilen parametreler, kurulan hipotez ile tutarlı olup olmadığına bakılır, tutarlı değil ise hipotezi red edebilir ya da parametreleri yeniden tanımlayarak uygun modeli tekrardan kurarak  bütün işlemler tekrar edilir.

Bu 4 aşamanın sorunsuz gitmesi durumunda nitel olan iktisadi teori nicel olarak olgusal bir şekilde yorumlanabilir.